Hélène Nolthenius werd geboren in 1940 in Amsterdam en stierf er in het jaar 2000. Italië speelt in een wezenlijke rol zowel in haar wetenschappelijke werk als in haar romans. Deze pagina over Hélène Nolthenius en Italie geeft daarover enige summiere informatie.
Gregoriaans
Ook nadat zij in 1977, een jaar na haar emeritaat, met haar man naar Cavriglia in Toscane was verhuisd, bleef de studie van de middeleeuwse muziek haar bezighouden. Dit leidde in 1981 tot de publicatie van het hoogtepunt in haar musicologische werk: Muziek tussen hemel en aarde. De wereld van het Gregoriaans. Zij schreef het omdat ze zoveel van het gregoriaans hield. Ze pas ergens over kon schrijven als ze een persoonlijke bezieling ten aanzien van het onderwerp voelde. Toch is – evenals in haar andere cultuurhistorische werken – ook in de muziekstudies van Nolthenius een verandering waarneembaar. Haar aanvankelijk romantische inzet heeft meer en meer plaats gemaakt voor kritische distantie.
In 1981 keerden Nolthenius en haar man uit heimwee terug naar Nederland. In hun Amsterdamse bovenwoning moesten voortaan de stekjes van de bouganville uit hun Toscaanse tuin de herinnering aan Italië levend houden. ‘Ik hou er veel van, maar ik hoor er niet’, stelde Nolthenius in gesprek met Antoine Bodar vast. Het was een uitspraak over Italië die zij onmiddellijk doortrok naar haar houding ten aanzien van de katholieke kerk. Naarmate zij meer inzicht had gekregen in de ontstaansgeschiedenis van de bijbel, ging ‘de hele zaak’ barsten vertonen, hoe erg zij dat ook vond. In hetzelfde interview uit 1988 zei ze zichzelf nog slechts als ‘katholiek non-croyant’ te beschouwen.
De biografie Franciscus van Assisi
In 1988 verscheen Een man uit het dal van Spoleto, Nolthenius’ evocatie van het leven van Franciscus van Assisi. Het 
boek getuigt van een levenslange fascinatie. In een poging hem te demythologiseren en te achterhalen wie hij echt is geweest, zoekt zij haar heil bij de waarnemingen van Franciscus’ tijdgenoten, de contemporaine kroniekschrijvers en de ooggetuigen. De heilige werd mens, maar desondanks bleef Franciscus zijn ‘onweerstaanbaarheid’ behouden. Een man uit het dal van Spoleto werd in 1992 bekroond met de Henriëtte de Beaufortprijs voor de biografie.
Vertalingen
- Un uomo dalla valle di Spoleto. Francesco tra i suoi contemporanei, Messaggero, Padova, 1991.
Aantekeningen bij Hélène Nolthenius en Italie
- Zie voor de gemeente Cavriglia in Toscane de wikipedia pagina in het Italiaans.
- Voor een biografische schets zie de pagina van het Huygens Instituut.