Het onderstaande Portret van Lev Tolstoj (1828-1910) werd getekend door zijn dochter Tatjana Tolstoja.
Zij geeft er de volgende toelichting bij:
Het portret van Tolstoj in deze bundel heb ik getekend in het laatste jaar van mijn vaders leven.
Op een dag, terwijl hij aan het werk was, zat ik in een hoek van zijn studeerkamer met een vel papier en een potlood en tekende zijn portret. Het bevindt zich nu in het Tolstoj Museum in Moskou, samen met een aantal andere portretten die ik van hem heb getekend.
Dit is het laatste portret van Leo Tolstoi in leven.
Het portret is opgenomen in een bundel teksten die Tatjana Tolstoja op uitnodiging van de Italiaanse uitgever Arnaldo Mondadori samenstelde uit het werk van haar vader. De bundel kreeg de titel Racconti e ricordi (Verhalen en herinneringen), en kwam in oktober 1942 op de markt. De Italiaanse schrijver Corrado Alvaro vertaalde de tekst uit het Russisch.
De inhoud van de bundel
De uitgever had aan de dochter gevraagd om nog niet in het Italiaans vertaalde teksten bijeen te brengen. Tolstojs grote romans als Anna Karenina en Oorlog en Vrede waren toen al geruime tijd in het Italiaans beschikbaar. Tatjana Tolstoja selecteerde zes korte verhalen, zes essays over pedagogie, vijf teksten ‘voor het volk’ en drie brieven. Zij liet de vier secties en de teksten voorafgaan van een inleiding en schreef een korte algemene inleiding. Het resultaat was een lijvige ingenaaide paperback van 447 pagina’s. Zie hier het omslag. Hier volgt mijn vertaling van de algemene Inleiding
1
Toen de uitgeverij Mondadori mij voorstelde om een bundel samen te stellen met enkele geschriften van mijn vader, Leone ToIstoi, stemde ik daar onmiddellijk mee in. Om de taak waar ik enthousiast over was tot een goed einde te brengen, ging ik onmiddelijk aan de slag. Op dat moment besefte ik niet met welke moeilijkheden ik te maken zou krijgen. Maar toen ik werd geconfronteerd met de zevenentachtig delen van de postume editie van Tolstojs werken, begonnen mijn twijfels en zorgen.
Ik moest een keuze maken uit deze enorme omvang van Tolstojs nalatenschap en daarbij rekening houden met de opzet van de uitgeverij. Het boek moest deze inhoud gaan bevatten: ‘verhalende fragmenten uit weinig bekende werken’. Maar welke werken van Tolstoj waren weinig bekend bij de Italiaanse lezer? Ik wist dat bijna alle, zo niet alle literaire werken van mijn vader, inclusief enkele van zijn theoretische geschriften, reeds in het Italiaans waren vertaald. En ook dat bijvoorbeeld Oorlog en Vrede, Wederopstanding en Anna Karenina wijd verspreid en gewaardeerd waren in Italië. Ik besloot daarom geen fragmenten uit deze romans in mijn bundel op te nemen.
Om er achter te komen welke werken van Leo Tolstoj in Italië minder bekend waren, vroeg ik raad aan belezen Italiaanse vrienden. Ik legde hen de vraag voor of ze kennis hadden van bepaalde teksten van de schrijver. De antwoorden die ik ontving hielpen mij vast te stellen welke werken bij de meeste lezers onbekend waren.
2
Het bleek te gaan om een groot aantal geschriften. Te veel om ze allemaal een plaats in deze bundel te geven. Gedwongen om de keuze te beperken, leek het enigszins aanmatigend om op mijn eigen smaak en voorkeuren af te gaan. Maar omdat ik geen beter criterium kon vinden na het raadplegen van enkele Italiaanse literatoren en enkele leden van het Tolstoj Genootschap in Moskou, besloot ik om uit alle adviezen die ik had ontvangen, te accepteren wat het meest overeenkwam met mijn persoonlijke criteria.
Ik heb geprobeerd om voor deze bundel teksten te selecteren uit alle literaire genres waarmee Tolstoj zich bezighield: literaire teksten, memoires, brieven en pedagogische geschriften. Behalve de grote werken die hij voltooide, zijn er vele andere waaraan hij nog maar net begonnen was. Werken die slechts uit enkele fragmenten bestaan en andere die hij tijdens zijn leven had voltooid toch het daglicht niet zagen.
Tot deze laatste groep behoren ‘De duivel’, ‘De memoires van een gek’ en ‘Aliòscia Brocca’. Wat de reden ook was waarom deze romans niet tijdens het leven van de auteur werden gepubliceerd – of het nu was omdat dat Tolstoj ze artistiek niet volbracht vond, of dat hij, zoals hij zelf eens tegen me zei, geen oordelen meer over zijn werk wilde horen of lezen om zich niet over te geven aan de vleierij van de ijdelheid – het is zeker dat deze drie romans alleen in de postume uitgave van zijn werk zijn verschenen.
De aantekeningen die ik aan de afzonderlijke fragmenten laat voorafgaan, worden hier voor het eerst gepresenteerd. Ze kunnen de scherpzinnige lezer helpen de complexe persoonlijkheid van Tolstoj als mens en kunstenaar te doorgronden.
Tatjana Tolstoia
Aantekeningen bij een Portret van Lev Tolstoj door Tatjana Tolstoja
- Er bestaat een Nederlandse pagina wikipedia over de grote Russische schrijver.
- Zoals bekend publiceerde Tatjana Tolstija haar herinneringen aan haar vader. In het Nederlands: Tatjana Lvovna Tolstoja, Over mijn vader. Amsterdam: Signum Boeken, 1995. 86 pp. Vertaling Erik Mossel.
