Tag: Dino Risi

Rome 1923 Gedenkwaardige dagen in de hoofdstad

In het jaar 1923 werkt eerste minister Mussolini aan de consolidatie van zijn recent verworven machtspositie. Heel belangrijk is het wetsvoorstel voor de kieswet van het kamerlid Giacomo Acerbo dat de Kamer in juli aanneemt. De verkiezingen in 1924 zouden de fascistische partij aan de overwinning helpen.  In ‘Rome 1923 Gedenkwaardige dagen’ een overzicht van de belangrijkste gebeurtenissen in de Italiaanse hoofdstad.

1 januari

  • Benito Mussolini houdt zijn eerste nieuwjaarstoespraak in de regeringszetel Palazzo Chigi. In de rede stelt hij dat de fascistische revolutie onvermijdelijk en onomkeerbaar is.

9 januari

  • Het eerste nummer van het tijdschrift Roma. Rivista di studi e di vita romana.  verschijnt. De hoofdredacteur is Carlo Galassi Paluzzi (1893-1972).

Rome 1923 Gedenkwaardige dagen in de hoofdstad

12 januari

  • In de avond houdt de Grote Raad van het fascisme zijn eerste vergadering van dit jaar.

14 januari

  • De Vrijwillige militie voor de staatsveiligheid wordt per Koninklijk decreet n° 31 ingesteld. De gewapende Militie staat onder direct gezag van Benito Mussolini.

21 januari

  • De staatsmunt slaat munten van 1 en 2 lire. Aan één zijde de afbeelding van de koning, aan de andere het Fascio littorio. Voor het eerst op munten in deze kombinatie.

1 februari

  • Mussolini kondigt tijdens de ministerraad aan dat de gewapende knokploegen zullen worden ontbonden.

3 februari

  • Amadeo Bordiga (1889-1970) wordt gearresteerd en blijft tot oktober in de gevangenis.

13 februari

  • De Grote raad – in vergadering bijeen in de hoofdstad – kondigt aan dat het fascisme en de vrijmetselarij onverenigbaar zijn.

1 maart

  • De gemeenteraad wordt ontbonden. Burgemeester Cremonesi krijgt de functie van Commissaris van de Koning.
  • Arrestatie van Giacinto Menotti Serrati (1872-1926), tegenstander van Mussolini.

19 april

  • De ministerraad neemt op voorstel van Mussolini een ontwerp aan waarin de Dag van de arbeid op 1 mei wordt afgeschaft. De nieuwe datum wordt 21 april, de geboortedag van de stad Rome. 

25 april

  • De Grote raad aanvaart het wetsvoorstel Acerbo voor de hervorming van de kieswet.

27 april

  • De ministerraad neemt het voorstel tot onderwijshervorming van Giovanni Gentile aan. Gentile is de minister van onderwijs.

3 mei

  • In 1923 zullen zes postzegels verschijnen ter herdenking van de mars op Rome en het aan de macht komen van het fascisme.

7 mei

  • De koning van Engeland George V brengt een bezoek aan de hoofdstad.

15 juni

  • In Rome richt Giuseppe Bottai het tweewekelijkse tijdschrift Critica fascista op.

21 juli

De Kamer neemt de kieswet Acerbo aan met 223 stemmen voor en 21 tegen. De wet voorzag in een meerderheidspremie. De partij die de meeste stemmen behaal –  maar minimaal 25 % – krijgt automatisch 2/3 van de zetels. De wet was bestemd voor de parlementsverkiezingen van 1924.

24 oktober

Op deze dag verschrijnen de postzegels ter herinnering van de mars op Rome. De waarden zijn 5, 2 en 1 lire, en 50, 30 en 10 cent. Op de afbeelding het fascio littorio, maar geen verwijzing naar het koningkrijk.

Rome 1923 Gedenkwaardige dagen

26 oktober

  • Amadeo Bordiga wordt vrijgelaten.

28 tot 31 oktober

  • Op deze vier dagen de viert men het eerste jaar van de mars op Rome. In Milaan op 28, in Bologna op 29, in Perugia op 30 en op 31 oktober in Rome. In de hoofdstad een optocht van Piazza del Popolo naar het Quirinaal en vervolgens naar het Graf van de Onbekende Soldaat.

15 november

  • Opening van de Biennale di Roma.

19 november

  • De koning van Spanje brengt een bezoek aan Rome.

26 november

  • In de via del Corso opent het nieuwe warenhuis Magazzini Piperni zijn deuren.

16 november

  • De Accademia Ponteficio delle Scienze wordt officieel geopend in Vaticaanstad.

19 december

  • De werkgeversorganisaties en de fascistische vakbonden sluiten in Rome het zogenaamde Pact van Palazzo Chigi. Het verdrag kreeg deze naam omdat het gesloten werd in het paleis van de regering. Eerste minister Benito Mussolini bemiddelde.

26 december

  • In de stad gaat een knokploeg van vier fascisten het liberale kamerlid Giovanni Amendola (1882-1926) met stokken te lijf. Hij loopt ernstige hoofdwonden op..

Terug naar 1922
Ga naar 1924
Naar alle jaren

Aantekeningen bij Rome 1923 Gedenkwaardige dagen

  • Het tijdschrift Roma is na de Tweede Wereldoorlog voorgezet als Studi romani. Het is hier digitaal te raadplegen en in PDF te downloaden.
  • Voor Amadeo Bordiga zie hier een Engelse een wikipedia pagina.
  • Van de periode van 1900 tot 1922 maakte ik voor elk jaar een kalender. Klik hier voor de overzichtspagina. Daar kunt u naar wens een jaar kiezen.
  • Zie hier voor een wikipagina over de Wet Acerbo.

Wapenstok wonderolie en fascisme in Italië

Vanaf 1919 veroverden de fascistische knokploegen steeds meer terrein.  Wapenstok en wonderolie waren twee van de instrumenten van een agressieve terreur die men inzette tegen politieke tegenstanders. Dezelfde zwarthemden bemanden de mars op Rome eind oktober 1922. Wapenstok wonderolie en fascisme waren onlosmakelijk verbonden bij de toeëigening van de politieke macht.

Begin 1923 slaagde de regering Mussolini er in de niet zelden onwillige ‘squadristi’ naar zijn hand te zetten. Zij werden opgenomen in een gewapende militie die direct onder zijn bevel stond.

Terreur en intimidatie

Het gebruik van ‘wonderolie’ – Olio di ricino – door de fascistische knokploegen (squadristi) tijdens de eerste jaren van de dictatuur diende om de politieke tegenstanders te vernederen. Zij noemden dit de ‘zuivering van de subversiveling’. Men dwong het slachtoffer een grote hoeveelheid wonderolie te drinken: zo’n driekwart liter. Die kreeg als gevolg daarvan onbedwingbare diaree aanvallen. De fascisten dwongen hem bovendien zijn broek aan te houden waarvan de pijpen werden dichtgebonden, zodat het slachtoffer zich van zijn ontlasting niet kon bevrijden. Vaak voerde men de actie uit in het openbaar. Was hij getrouwd dan gebeurde dit ook wel in het bijzijn van zijn echtgenote, wat de vernedering nog eens vergrootte. De symbolische boodschap was duidelijk: ‘de tegenstander doet het in zijn broek en is dus geen echte kerel’.

Berucht en vandaag nog niet vergeten, was de uitdrukking ‘manganello e olio di ricono’, ‘wapenstok en wonderolie’. Want behalve wonderolie gebruikten de knokploegen de wapenstok om hun tegenstanders af te ranselen. En de antifascisten die zich tegen de agressie en vernederingen poogden te verzetten, bekochten dit veelal met de dood.

Wapenstok, wonderolie en fascisme

RESULTATEN VAN DE WONDEROLIEKUUR
Voor de kuur – Tijdens de kuur – Na de kuur

Beschrijving van de propagandistische ansichtkaart: Een communist zwaait zijn rode vlag en vertrapt de Italiaanse. Een fascist komt toegerend. Hij heeft een wapenstok en een fles wonderolie, die hij leegt in de keel van de communist. Het werkt: de vroegere aardsvijanden zwaaien broederlijk de Italiaanse vlag met het wapen van het koningshuis Savoya.

Wonderolie in film

Twee Italiaanse regisseurs hebben wonderolie-scènes in hun films opgenomen. Federico Fellini in Amarcord (1973) en Dino Risi in Marcia su Roma (1962).

Fellini. Voor de scène in Amarcord zie hier. (Italiaans met Engelse ondertitels) In dit fragment zijn alle hierboven opgesomde denigrerende elementen aanwezig.

Risi. Voor de scène waarin de rechter de olie drinkt, zie hier (Franse ondertitels). De rechter had ooit de twee zwarthemden veroordeeld tot gevangenisstraf. Nu zij aan de macht zijn, slaan zij terug en dwingen hem wonderolie te drinken. Maar de rechter is hun intellectueel verre de baas, leest ze de les en wijst ze de deur. Regisseur Risi had bij het maken van zijn speelfilm de opzet de fascistische mars op Rome belachelijk te maken. Hij slaagde daarin zeer wel. Twee brillante Italiaanse acteurs in deze scène: Vittorio Gassman en Ugo Tognazzi.

Aantekeningen bij Wapenstok, wonderolie en fascisme

  • De knokploegen werden ‘squadristi’ genoemd. Ze ontstonden als ‘fasci di combattimento’. letterlijk: gevechtsbundels; ‘fascio’ = bundel, groep. kader.
  • Voor de film van Dino Risi klik hier voor deel I. (Italiaans)
  • Voor de film van Federico Fellini klik hier (compleet, Italiaans).
  • Zie: Mimmo Franzinelli, Squadristi. Protagonisti e tecniche della violenza fascista 1919-1922, Mondadori, Milano 2003. Herdruk Feltrinelli, Milaan 2019.