Het Colosseum een afbeelding en twee boeken

Rome dag voor dag

Deze afbeelding komt uit het boek Roma giorno per giorno van Claudio Rendina (Newton e Compton editori, Roma, 2008). Velen zullen weten dat ‘giorno’ staat voor ‘dag’. De eerste dag waarvan Rendina de kroniek beschrijft is 21 april 753 v.Chr., de dag waarop volgens de legende Romolus de stad stichtte. Als laatste dag vermeldt hij dinsdag 29 april 2008. Tijdens de verkiezingen op de twee dagen ervoor (27 en 28) kozen de Romeinen Giovanni Alemanno tot burgemeester.

Daartussen liggen 590 pagina’s tekst op groot formaat afgedrukt en opgeluisterd door vele honderden illustraties. Voor de duidelijkheid: niet elke dag in het leven van de stad wordt in dit boek beschreven. Soms slaat de samensteller een jaar over. In veel gevallen vat hij de gebeurtenissen samen in een paar regels. De schrijver wijdde zijn leven aan de geschiedenis van Rome en legde die neer in een groot aantal boeken en artikelen. Zijn werk is voor een algemeen publiek zeer geschikt. Dat is een grote verdienste.

Het Colosseum een afbeelding

Op pagina 98 staat deze afbeelding afgedrukt.

Op het internet zijn de afbeeldingen van het Anphitheatrum Flavium, het Amfitheater van de Flaviërs, niet meer te tellen, maar vreemd genoeg was ik deze nog niet tegen gekomen.

Het Colosseum een afbeelding
Een driedimensionale reconstructie van Bruno Brizzi.

De auteur van de reconstructie is volgens het bijschrift in Rendina’s boek Bruno Brizzi. Wie dat was of is (naar ik hoop) heb ik niet kunnen achterhalen.

Een degelijke monografie

Brizzi wordt niet genoemd in de meer wetenschappelijk georiënteerde monografie Il Colosseo (Electa, 1999). De gerenommeerde classica Ada Gabucci had de redactie. Dit prachtige boek plaatst het Colosseum eerst in zijn stedebouwkundige context en vervolgens komen de belangrijkste thema’s aan de beurt. Dat zijn achtereenvolgens de  gladiatoren, de architectuur van het monument en hoe de mechanismen, bij voorbeeld de beestenliften, in de tijd van de gladiatoren werkten. Natuurlijk ook het gebruik van het gebouw door de eeuwen heen. In het laatste hoofdstuk legt een auteur uit hoe de waterhuishouding van het amfitheater functioneerde.

Dit alles aangeboden in vijf hoofdstukken. die werden geschreven door zes auteurs. Er is een indrukwekkend aantal afbeeldingen van werktekeningen en planimetrieën tot reproducties van kunstwerken. Het boek geeft de stand van het archeologisch en historisch onderzoek tot aan het einde van de twintigste eeuw. Het is natuurlijk alleen nog antiquarisch te koop.

 

Aantekeningen bij Het Colosseum een afbeelding

Over het Colosseum bestaat een wikipedia artikel in het Nederlands. De Italiaanse en Engelse versies zijn echter aanzienlijk uitgebreider.

De oudhistoricus Jona Lendering schreef over het Colosseum een aantal goed leesbare pagina’s. Zie zijn boek Stad in marmer uit 2002, pp. 226-255.

Bruno Brizzi schreef een aantal mooie en gedegen boeken over Rome, de Tiber en de regio Lazio.

 

 

Een leeg Colosseum betreden: gelukt!

Wie een leeg Colosseum betreden wil, moet behoren tot het personeel of de bewaking. Een politica of politicus van wereldfaam hoeft ook niet in de rij te staan om een ticket te kopen.

In een lange rij

Vanmorgen om kwart voor acht, drie kwartier vóór de kassa’s open gaan, stond er al een flinke rij mensen te wachten voor de dranghekken van Italië’s beroemdste amphitheater. Niet lang na 8.30 uur neemt het publiek gulzig bezit van het Romeinse monument. Ik haastte me naar binnen, want ik had bedacht dat ik vóór de invasie in de gelegenheid zou zijn een paar foto’s te maken van een Colosseum zonder bezoekers. Een buitenkansje.

Er worden jaarlijks miljoenen foto’s gemaakt van Flavius’ Amfitheater, maar om een afbeelding van dit monument zonder publiek te bemachtigen moet je de president van Amerika zijn, in het Colosseum werken of als professionele fotograaf met een bepaalde opdracht toegang hebben verkregen. Ik behoor tot geen van deze drie categorieën, niettemin ben ik er vanmorgen in geslaagd enkele plaatjes zonder publiek te schieten. De kwaliteit is niet overtuigend, want ik ben geen fotograaf en bovendien staat de meizon op dit uur van de dag nog laag en veroorzaakt schaduwen als je met je rug naar het westen staat.

Een leeg Colosseum betreden: gelukt!
Zuidring van het Colosseum, zaterdag 24 mei 2014, 8.00 uur. (Klik op de foto om te vergroten.)

De noordelijke gallerij

Hieronder een detail van de uitgestorven gallerij aan de noordzijde van het monument. Heel goed te zien is het ingepakte verblijf waar de (over)vermoeide suppoosten uitrusten en hun sigaretje roken. Wie vandaag het Colosseum heeft bezocht, zal zich gewaar geworden zijn van de stijgers die aan de noord-westelijke buitenzijde zijn opgetrokken. Dat is aan de kant van het Metrostation. Telkens als er een deel van de restauratiewerkzaamheden – vooral een schoonmaakbeurt – gereed is gekomen schuiven de stijgers een stukje op. Maar de foto hieronder laat zien dat er ook aan de binnenzijde wordt gewerkt.

Een leeg Colosseum betreden: gelukt!
Gang op de eerste verdieping, noordzijde, zaterdag 24 mei 2014, 8.00 uur. (Klik op de afbeelding om te vergroten.)

Gesponsorde restauratie

De restauratie wordt gefinancieerd door de schoenenfabrikant Tod’s. Zie hier een informatief artikel in de Washington Post van 5 december 2013. De bezoekers zullen nog ruim twee jaar (tot 2017) tegen de stijgers aan moeten kijken, maar gelukkig beslaan zij slechts een klein gedeelte van Italië’s meest geliefde monument. Van de 25 miljoen euro die Tod’s  voor de restauratie beschikbaar stelt, besteedt men 10% aan een service-centrum. Waar dat gaat komen is mij nog niet duidelijk geworden.

Bijgewerkt in augustus 2021.

Aantekeningen bij Een leeg Colosseum betreden

  • In 2008 heb ik voor een Romeinse uitgever een toeristisch boekje over Rome in het Nederlands vertaald: Romolo Augusto Staccioli, Rome toen en nu. Rome: Vision, 2008. (Toen het gedrukt was en een exemplaar kreeg toegestuurd,  ontdekte ik dat mijn naam als vertaler ontbrak, jawel!)
  • Het gidsje bevat natuurlijk een hoofdstukje over het Colosseum. Zie hier een PDF ervan in kleur.
  • Jaren later vertaalde ik een kinderboekje over het monument: Valerio Sailis, Het Colosseum: Het verhaal van een gladiator. Apeiron Editori, Sant’Oreste 2016. Zie voor mijn andere vertalingen hier.

 

Federigo Tozzi Het Colosseum en een Historische foto

Deze opmerkelijke foto van het Colosseum vond ik in een mooi geïllustreerd boek uit 2010 over de Italiaanse schrijver Federigo Tozzi (1883-1920).  De Tozzi-kenner Marco Marchi stelde het boek samen naar aanleiding van de negentigste sterfdag van de Siënese romancier. Zue huer de thema’s van dit artikel: Federigo Tozzi Het Colosseum en een Historische foto

Federigo Tozzi Het Colosseum en een Historische foto

Deze fraaie foto bevond zich in het fonds van de Romeinse uitgeverij “Edizioni d’Arte Pandimiglio”, die was gevestigd in Via di Capo le Case 34-38 (in de buurt van Piazza di Spagna) en zich toelegde op het uitgeven van afbeeldingen van kunstwerken en monumenten. De uitgeverij bestaat niet meer. Het Colosseum is hier gefotografeerd vanuit het zuid-westen. Op de foto zijn geen mensen of dieren te zien, noch voertuigen.

De foto bevindt zich momenteel in de nalatenschap van de auteur die in 1914 met zijn gezin van Siena naar Rome was verhuisd. Hij overleed daar in maart 1920 aan een longontsteking. Hij werd slechts 37 jaar. Daarmee kwam een veelbelovende schrijverscarrière vroegtijdig tot een einde.

Tozzi in Rome

Tozzi woonde vanaf het najaar van 1916 in Via di Gesù, die op een ongeveer kwartier loopafstand ligt van het Colosseum. Formeel althans woonde hij daar, want in die tijd liepen de spanningen in het huwelijk met Emma zo hoog op, dat hij besloot ergens anders te gaan wonen. Uit de herinneringen van hun (enige) zoon Glauco blijkt overigens dat het contact tussen de echtelieden zeer hecht bleef. De schrijver stierf dan ook thuis, in Via di Gesù op de eerste lentedag van dat jaar.

Tozzi schrijft over het Colosseum in een van zijn notitieboekjes. Deze ‘taccuini’ werden in 1981 met zorg uitgegeven door zijn toegewijde zoon. We vinden de volgende aantekeningen in ‘taccuino XVI’ (1918):

Het Colosseum op zondag: soldaten, kostschoolmeiden, kwajongens die een spel met platte stenen spelen, verliefde stellen. In de gaten in het stuk marmer waarop ik zit, is wat regenwater achtergebleven. Weinig kraaien. […] Dicht langs het Colosseum rijden karren beladen met wijn; ze komen uit de richting van de Sint Jan van Lateranen.

Wellicht heeft Tozzi op een van zijn wandelingen door de stad de foto van het beroemde monument gekocht. De aantekening kunnen we dateren in het vroege voorjaar, want de kans op achtergebleven regenwater was in de zomer immers aanzienlijk kleiner. Dat hij soldaten noemt is niet vreemd, want het was het laatste oorlogsjaar.

De Romeinse carretti

De karren die Tozzi voorbij zag komen waren in die periode in gebruik voor het vervoer van goederen. Ze werden getrokken door een paard of een ezel. In het Italiaans werden ze ‘carretto romano’ of ‘barroccio’genoemd. De met wijn beladen karren, carretti a vino, kwamen uit de Castelli Romani en waren doorgaans beladen met 8 vaten van elk 60 liter.

Federigo Tozzi het Colosseum een foto
Een fraai voorbeeld van paard en wagen voor het vervoer van vaten wijn.

Om naar Rome te komen namen ze de via  Appia. Ze kwamen de stad binnen door de Poort van de Sint Jan van Lateranen. Voor wie met zijn rug naar de voorgevel naar de basiliek staat iets naar rechts beneden.

Aantekeningen bij Federigo Tozzi het Colosseum

  • Federigo Tozzi, Cose e persone. Inediti e altre prose, a cura di Glauco Tozzi, Valecchi, Firenze 1981, pp. 405-406.
  • Marco Marchi (red.), Stagioni di Tozzi, Le Lettere, Firenze 2010. De afbeelding staat op pagina 210.
  • Professor Marchi was hoogleraar aan de Università di Firenze. Zie hier zijn pagina. Hij is nu met emeritaat.

Bijgewerkt in december 2020.