‘Poort van Pius’ is de vertaling van ‘Porta Pia’, het monument in Rome dat om twee redenen beroemd is. Ten eerste omdat het een ontwerp van Michael Angelo op leeftijd zou zijn. Ten tweede vanwege de gebeurtenis die het meest tot de verbeelding spreekt: de Inname van Rome in 1870. De inval was het lang verwachte keerpunt in de geschiedenis van de stad en van het land. De inval bezegelde de eenheid van Italië en was volgens velen daarom onafwendbaar. Er ging veel aan vooraf en moeilijke decennia zouden volgen.
De Poort maakt deel uit van de beroemde Aureliaanse Muur. Daarin forceerden de Italiaanse troepen op 20 september 1870 met een hevig kanonvuur een doorgang. Het schieten begon ’s morgens even na vijven en duurde vier uur. Er ontstond een opening van dertig meter waardoor de Piëmontse soldaten de stad binnendrongen. Op de foto is het gat van zo’n dertig meter duidelijk te zien.
De muren (met de kantelen) aan beide zijden van de Poort werden begin 20e eeuw gesloopt om plaats te maken voor wegen. De kleurenfoto (Stefano Fiorani) toont de huidige situatie.
Met de inname van Rome in 1870, het was 20 september, kwam aan de wereldlijke macht van de Kerkelijke Staat voorgoed een eind. De staatkundige eenheid van Italië was een feit. Rome – de ontbrekende schakel – werd op 3 februari 1871 officieel de hoofdstad van het nieuwe koninkrijk. Op school leren de Italiaanse kinderen zich deze historische doorbraak herinneren als La breccia di Porta Pia (De bres in de Poort van Pius).
Enkele consequenties
Het Romeinse ghetto was vanaf deze dag open. Het vatikaan had er niets meer te zoeken, had zijn zeggenschap over de stad en dus ook over het ghetto verloren. Aan drie eeuwen vernedering en vervolging door de kerk was een einde gekomen.
De eeuwenoude Aureliaanse Muren verloren met deze historische doorbraak hun betekenis. De drie belangrijkste functies die zij vervulden waren weggevallen: 1. bescherming van de stad, 2. de afsluiting van binnenuit en 3. de tolheffing. Met het nieuwe koninkrijk waren ze overbodig geworden.
Aantekeningen bij 1870 Inname van Rome
- Een bijzonder fraai boek over de Romeinse muren vanaf de oudheid: Roberto Ivaldi, Le mura di Roma. Roma: Newton & Compton editori, 2005, pp. 240-242. Op p. 241 de foto hierboven weergegeven.
- Zie hier overzicht van de belangrijkste gebeurtenissen in Rome in 1870.
- Over Porta Pia hier een wikipediapagina.
- Over de Inname van de stad zie hier een wikipediapagina (nl).
- De opname van de onbekende fotograaf staat in het boek van Silvio Negro, Nuovo album romano. Milaan: Neri Pozza, 1965, p. 155. In het boek staan iets meer dan 300 foto’s uit de 19e eeuw. De foto bevindt zich in het archief van het Museo di Roma.
- In hetzelfde Museo di Roma is het onderstaande schilderij aanwezig.
Het werd in 1882 gemaakt door de Romeinse schilder Archimede Tranzi (1851-1941). Het beeldt de dood van de majoor van de bersaglieri Giacomo Pagliari uit.