Sam Waagenaar fotograaf schrijver en biograaf

Samuel Waagenaar woonde de langste tijd van zijn leven in Rome: van 1946 tot 1992. Hij werd op 10 januari 1908 in Amsterdam geboren en stierf in Blaricum op 16 april 1997. In 1992 keert hij terug naar Nederland en gaat in het Rosa Spier Huis te laren wonen. In 1993 opent daar een tentoonstelling van zijn werk getiteld: ‘Sam Waagenaar kijkt naar mensen’. Hij publiceerde een tiental boeken, maar zijn grootste roem verwierf hij met zijn biografie van Mata Hari. De onderstaande tekst Sam Waagenaar fotograaf schrijver is een bio-bibliografische schets.

Amerika

Waagenaar en zijn broer emigreerden in 1929 naar Amerika. Van 1934 tot 1942 woont hij in Hollywood waar hij in het laatste jaar (1942) in negen Amerikaanse antinazi-films acteert. In 1943 neemt hij dienst in het leger en volgt een trainingskamp in Canada voor spionagewerk en wordt gestationeerd in Londen als press officer. Van 1944 tot 1946 is hij in Parijs waar hij op 25 augustrus de bevrijding fotografeert. Hij werkt voor de International News Service. In Europa bezoekt hij diverse concentratiekampen en het vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau. Hij verslaat fotografisch de zittingen van de Neurenberg rechtszaak. In 1946 vertrekt hij naar Rome waar hij 45 jaar zal wonen en werken als free-lance fotograaf en schrijver. Hij werkt voor ABC, Camera Press, Newsweek, de North American Newspaper Alliance, Pix Inc., Rapho, La Tribune des Nations en ten slotte Die Weltwoche.

De fotoboeken

In 1957 verschijnen zijn eerste twee fotoboeken. Het eerste over Azië en het tweede over landen rondom de Rode Zee. Voor het boek De kleine vijf selecteert hij foto’s die hij maakte in Liechtenstein, San Marino, Monaco, Vatican, Andorra. In de landen die hij bereisde maakte hij ook systematisch foto’s van kinderen en vrouwen. Van dat materiaal stelt hij vervolgens in thematische boeken samen. In 1961 begeleidt een tentoonstelling het boek Vrouwen van Israël.

De fotoboeken zijn het resultaat van een bijzonder reislustige fotograaf. Hij heeft een voorkeur voor het genre portretfotografie.

De Mata Hari biografie

Met de Leeuwardense Margaretha Geertruida Zelle werd Waagenaar al in 1930-1931 geconfronteerd vanwege zijn betrokkenheid bij de film waarin Greta Garbo de rol van Mata Hari vertolkte.

Ter voorbereiding van de biografie sprak Waagenaar in Nederland, Duitsland en Frankrijk met tijdgenoten van Margaretha Zelle. Hij ontmoette haar broer en andere mensen die haar goed hadden gekend. Van haar voormalige dienstmeisje Anna Lintjens ontving Waagenaar twee albums met foto’s en krantenknipsels. De vele gesprekken en de albums werden de basis voor zijn biografie.

De joden van Rome

Het boek verschijnt in de jaren zeventig in drie talen. De Engelse en de Italiaanse edities verschenen in 1972. Het lijkt wel zeker dat Waagenaar de tekst had geschreven in het Engels. Een bevestiging van deze hypothese verschaft de titelpagina van de Italiaanse editie, want die vermeldt de naam van de Romeinse vertaalster Giacometta Cantatore Limentani. Zij had de tekst uit het Engels in het Italiaans overbracht. In het colofon ontbreekt echter elke verwijzing naar een gedrukte uitgave.

Bibliografie van Sam Waagenaar schrijver fotograaf

1. Asien. München : Süddeutscher Verlag, 1957. Het is een fotoboek met tekst in vier  talen: Duits, Engels, Frans en Italiaans. 
2. Länder am Roten Meer. München : Süddeutscher Verlag, 1957. Het is een fotoboek met tekst in drie talen: Duits, Engels en Frans.
3. Kinderen kennen geen grenzen. Utrecht: Bruna, 1958. Engelse editie: Children of the World: A Photobook by Sam Waagenaar. London: André Deutsch, 1959.
4. Vrouwen van Rome: Een fotoboek van Sam Waagenaar. Utrecht: Bruna, 1959.
5. De kleine vijf. Utrecht: Bruna, 1960. Meertalige uitgave.
6. Vrouwen van Israël. Utrecht: Bruna, 1961. De Amerikaanse uitgave: Women of Israel. New York: Schocken Books, 1961.
7. Kinderen van Israël. Utrecht, Bruna, 1961.
8. The murder of Mata Hari. London: Barker, 1964.. Vertaald in zeven talen. Later verschenen herziene en uitgebreide edities.  De Duitste vertaling verschijnt nog in hetzelfde jaar: Sie nannte sich Mata Hari. Hamburg: Schröder, 1964.
9. Il ghetto sul Tevere. Milaan: Mondadori, 1972.
10. The Pope’s Jews. La Salle: Open Court, 1974. Engelse herziene editie bij de Alcove Press in London. De beide Engelse edities zijn gebaseerd op de Italiaanse uitgave.
11. De joden van Rome. Bussum: Van Holkema & Warendorf, 1978. De vertaling is uit het Engels.
12. Holland op z‘n malst : koddige en ernstige opschriften op luiffels, wagens, glazen, borden, graven, en elders. Delft: Elmar, 1978.

Aantekeningen bij Sam Waagenaar fotograaf schrijver en biograaf

• Over Waagenaar bestaat alleen een korte Duitse wikipedia pagina. Zie hier.
• Zie hier een wikipediapagina over Greta Garbo in de rol van Mata Hari (1931).
• In het archief van het Nederlands Fotomuseum te Rotterdam zijn ruim twaalfhonderd foto’s van Waagenaar opgenomen. Zie hier.
• Over Giacoma Limentani zie hier enkele artikelen op deze website.