De negentiende-eeuwe Romeinse dichter Giuseppe Gioachino Belli schreef in het dialect van zijn stad ruim 2200 sonnetten. Uit die omvangrijke productie koos en vertaalde Arthur Hartkamp er 250. In het sonnet het grappige verhaal van twee ‘spelende’ katten op een dak. Maar dan veroorzaakt een lafhartige kroegloper de dood van een van de twee onschuldige schepsels. Na Hartkamps verdienstelijke vertaling volgt de tekst in het Romeinse dialect uit die tijd. Ten slotte een enkele aantekening bij het kattengedicht van Giuseppe Belli.
DE DOOD IS ZEKER, HET TIJDSTIP ONZEKER
Twee poezen zaten op de nok van ’t dak,
vlakbij mijn raam, te mauwen. Pais en vree.
Ze speelden rustig en op hun gemak
dat spelletje dat heet ‘maak drie van twee’,
toen plotseling die lummel uit ’t café
naast de Madonna della Pietà
iets naar ze toe gooide dat huppetee!
de rust van ’t ogenblik geheel verbrak.
Die arme beesten! Bezigheid verstoord.
Maar honderd keren erger nog is dat
ze beide naar beneden zijn gestort.
En na de doffe klap die werd gehoord,
koos één van hen meteen het hazenpad;
de ander stierf, zonder één woord.’
MORTE SCERTA, ORA INCERTA
Staveno un par de gatti a ggnavolà
In pizzo ar tettarello accant’a mmé,
Ggiucanno in zanta pace e ccarità
A cquer giuchetto che de dua fa ttre:
Quanto quer regazzaccio der caffè
Accosto a la Madon de la Pietà
J’ha ttirato de posta un nonzocché
Che l’ha ffatti un e ll’antro spirità.
Povere bbestie, j’è arimasta cqui!
Ma cquer ch’è ppeggio scento vorte e ppiú,
Sò rrotolati tutt’e ddua de llí.
Doppo lo schioppo c’hanno dato ggiú,
Uno s’è mmesso subbito a ffuggí,
E ll’antro è mmorto senza dí Ggesú.
Aantekeningen bij een Kattengedicht van Giuseppe Belli
De afgebeelde voorgevel van de kerk Santi Bartolomeo e Alessandro dei Bergamaschi was eerst die van de in vers 6 genoemde kerk Santa Maria della Pietà, die in 1725 haar naam verloor. De kerk is vlak om de hoek bij de Piazza Colonna.- Giuseppe Belli, Een monument voor het gewone volk: Sonnetten uit het negentiende-eeuwse Rome. Vertaald en toegelicht door Arthur Hartkamp. Amsterdam: Atheneum—Polak & Van Gennep, 2020, p. 48.
- De bloemlezer en vertaler Arthur Hartkamp verschaft in zijn heldere inleiding waardevolle informatie over de dichter Belli en diens werk en tijd. Zie over Hartkamp deze wikipediapagina.
- De Italiaanse tekst heb ik uit: Giuseppe Gioachino Belli, Tutti i sonetti romaneschi. A cura di Marcello Teodonio. Rome: Newton e Compton editori, 2005. Vier delen. Het hier afgedrukte sonnet n° 255 in deel I, p. 277.
een herhaling van zijn verhouding tot zijn broer, de gesneuvelde verzetstrijder. Hij bekent dat hij als jongen de liefde had willen bedrijven met zijn broer en zijn vader, niet met zijn moeder. Voor zijn moeder is de gesublimeerde liefde bestemd. Kronkelwegen van de psychologie. Van iemand die in zijn jeugd Freud heeft gelezen maar een analyse altijd heeft geweigerd. In Amado mio wordt de relatie met Toniuto beleefd als een actief bezitten van het lichaam. En dat stoot af, want in de homosexuele liefde zou geweld afwezig moeten zijn. En ook de penetratie om de fouten van de heterosexuele relatie niet te herhalen. Maar het is er. Pasolini is barbaars en primitief en hij slaagt er niet in om met behulp van cultuur zijn instincten bij te stellen. 
